Psychologia zachowań zbiorowych (tłumów)

Do zachowań tłumów należą:

• protesty, marsze protestacyjne

• zamieszki na tle rasowym

• chuligańskie ekscesy kibiców sportowych

• samosądy

• demonstracje polityczne, ideologiczne

• panikujące tłumy gromadzące się podczas przypadkowych losowych sytuacji, np. pożar

zgromadzenia religijne

Tłum – zgromadzenie, które tworzy się pod wpływem określonych sytuacji. Jest to stosunkowo duża liczba ludzi. Występuje kontakt percepcyjny i słowny. Ludzie zachowują się w sposób stereotypowo podobny.

Tłum jest silnie zabarwiony emocjonalnie. Z duża gotowością do działania impulsowego. Z podatnością na sugestie. Więź psychiczna w takich warunkach ma charakter krótkotrwały. W wielu ludziach w tłumie budzi się niepokój i lęk.

Zachowania tłumu- skrajne postawy do jakich mogą doprowadzić ludzi.

Tłumy:

-spokojne

-rozłoszczone

Leon Mann analizował zachowanie tłumów obecnych przy próbach samobójczych. Jeśli człowiek usiłował skoczyć z budynku to tłum podżegał go by to zrobił.

Istotną role odegrały 2 czynniki:

- pora dnia

- odległość

Tłumy spokojne- przyczyniają się do tworzenia i umacniania więzi społecznej bo mogą być jednomyślne, spójne w działaniu i pozytywne, np. upadek komunizmu.

W Europie pierwszym, który zaczął badać zjawisko jakim jest tłum był Gustaw le Bon.

Wyodrębnił on 5 czynników, które charakteryzują zachowania i procesy psychologiczne jednostek tworzących tłum:

1. Zanik świadomości swojego ja. Jednostka traci swą odrębność, indywidualność przez co staje się anonimowa - nie rozróżniona od innych.
2. Poczucie bezkarności i niezwyciężoności – ludzie stanowiący tłum nie obawiają się kary za popełnione czyny aspołeczne lub niezgodne z prawem.
3. Kierowanie się w zachowaniu sugestią, a nie racjonalnymi pobudkami- postępowanie innych osób jeśli jest ich wiele umacnia jednostkę, że dokonuje właściwego wyboru.
4. Nietolerancyjność- tłum nie potrafi tolerować poglądów innych niż własne, a głosicieli innych poglądów jest w stanie zniszczyć.
5. Pragnienie zrealizowania idei za wszelką cenę, która owładnęła tłumem- jednostka staje się okrutna, impulsywna i niszczycielska.

Głóny mechanizm psychologiczny, który występuje w tłumie wgł. le Bon'a – szybkie rozchodzenie się w tłumie wszelkich idei, poglądów czy emocji. Pojawia się ponieważ tłum podatny jest na sugestię, a jednostka skłonna jest do naśladowania innych osób.

Jego teorie rozwinął Gabriel de Tarde.

W przeciwieństwie do le Bon'a, który widział w tłumie jedynie rzeczy negatywne to ten uważał że tłum może być zarówno destrukcyjny jak i twórczy, a wynika to z ludzkiej skłonności podawania się sugestii naśladownictwa.

Zdawał sobię sprawę, że na tłum ma wpływ- charyzmatyczny przywódca czyli człowiek, który umie pociągnąć za sobą rzesze ludzi za równo do wielkich czynów, np. Martin Luther King jaki i katastroficznych, np. Dawid Koresh – przywódca duchowy sekty w Teksasie poprowadził do samobójczej śmierci w płomieniach 80 osób.

Symbolizacja- określony obiekt staje się symbolem, któremu przypisuje się negatywne bądź pozytywne cechy który mobilizuje uczestników do określonych zachowań, np. dla kibiców własna druzyna a negatywny symbol drużyna przeciwnika.W tłumie może powstać panika pod wpływem sytuacji zagrażającej – jeżeli uczestnicy tłumu spostrzegają określoną sytuację jako zagrażającą każdemu z nich to pojawia się w nich strach, który może być zredukowany gdy w jakiś sposób unikną zagrożenia- najprostsza droga- ucieczka.

W tedy nie zwracają na siebie uwagi i prowadzi to do tragicznych skutków, stratowanie innych.

Spokojne demonstracje zamieniają się w rzucający kamieniami tłum- istotnym czynnikiem jest fakt, że izolowane działania jednostek mogą scalać działania grupy.

Jeśli osoba pierwsza rzucająca kamień jest rozpoznawana jako członek określonej zbiorowości , np. ze względu na ubiór to jej zachowanie rozwiewa wszelkie wątpliwości innych członków grupy co do tego jaką rolę powinni odegrać. Wówczas szybko przejmują zachowanie wzorca.

Rozprzestrzenia się to w grupie, gdzie nie ma silnego przywódcy lub sprecyzowanego kodeksu zachowań wówczas przyjmują każdy wzorzec zachowań.

Ludzie w tłumie mogą doświadczać deidentyfikacji- stan ograniczonej samoświadomości i spadku troski o własny wizerunek w oczach innych co może spowodować utratę normalnej kontroli nad własnym zachowaniem, a w rezultacie zwiększyć gwałtowność i impulsywność czynów.

Do deidenfikacji prowadzi:

• skandowanie w grupie tych samych słów i zwrotów
• głośnie wyśpiewywanie rytmicznych fraz i ruchów z wyśpiewywaniem z zgodnym rytmem innych ludzi.
• Grupowe palenie substancji odurzających

Przykłady okrucieństw w tłumie, których by nie dokonała jednostka gdyby była sama:

-Wojownicy przed wyruszeniem do walki malowali się

-W USA lincz czarnych obywateli (KKK)

-Znęcanie się amerykańskich żołnierzy w Bagdadzie nad jeńcami wojennymi.

Ograniczenie odpowiedzialności za własne czyny wywołane obecnością innych lub wynikiem przebrania przyczynia się do tego, że zmniejszają się szanse, że jednostka zostanie rozpoznana. Im większy tłum tym większa anonimowość. Gdy ofiara jest anonimowa i jest wystarczająca odległość tłumu i ciemność wówczas wrogośc tłumu wzrasta.

Im dłużej tłum czeka na zdarzenie tym jest bardziej pobudzony.