Prawo (17.11)

Koncepcje prawa:
a. Klasyczne :
1. prawno-naturalna in. naturalistyczna lub justnaturalisyczna,
2. pozytywistyczna in. pozytywizm prawniczy,
3. realistyczna lub realizm prawniczy.

Prawno-naturalna i pozytywistyczna stoją w opozycji do siebie, a realistyczna zawiera elementy obu koncepcji.
Prawno naturalna jest najstarsza pod względem historycznym. Powstała na przełomie XVIII i XIX w. czyli do oświecenia. Uchodziła w tedy za jedyną koncepcje. Natomiast koncepcja pozytywistyczna jest już produktem oświecenia.
Elementy określające:

• ontologia (wyodrębnianie określonej kategorii) - prawo jest elementem świata wartości, ma charakter aksjologiczny :

a. prawo jest wartością,
b. ma służyć dobru, sprawiedliwości,
c. wartości te mają charakter obiektywny
Wersja teistyczna - wartości te trzeba czerpać od Boga, jeżeli chce się je poznawać to trzeba studiować pisma święte, żywoty świętych itp.
Tomasz z Akwinu dzielił prawo na :
* lex aeterna- prawo ponad ziemskie, tylko Bóg może rozumieć takie prawo.
* lex naturalis -pochodzi od Boga, ale jest zrozumiałe na rozum człowieka.
* lex humana -prawo ludzkie, jest wynikiem świadomości człowieka.
* ars - sztuka rządzenia, prawo sztuczne z Bogiem nie ma nic wspólnego, głównie obejmuje zasady organizacji życia ludzkiego, wszystko jest w wymiarze technicznym.
Poznawalność prawa była ściśle związana z wiarą, kto był innowiercą ten wykluczał siebie z możliwości jego poznania. Na podstawie tego wynika, że prawo jest poznawalne do pewnego stopnia i na podstawie pewnych warunków
Wersja świecka- (przedstawiciele : Jan Jakub Rousseau, Hugo Grocjusz, Tomasz Hobbes).Źródłem poznania prawa są wartości, których pochodzenia nie szuka się w Bogu tylko w społeczeństwie. Wyrastają z pewnych praktyk społecznych. J.J. Rousseau uważał, że tak jak w przyrodzie tak w życiu społecznym są pewne prawa- nikt ich nie ustanawiał, ich pochodzenie ma charakter naturalny, kształtowały się historycznie. Pierwotne źródło to strach. Człowiek mniej się bał, gdy był w grupie, a tam potrzebny był pewien system by rozdzielić podział ról. Ludzie poddają się dobrowolnie temu systemowi bo chcą przeżyć.

• stosunek do wartości - w koncepcji pozytywistycznej nie ma rozróżnienia na prawo i moralność. Istnieje tylko jedność tego co prawne i moralne. W koncepcji naturalistycznej jest wartość lex - tekst. Jak jest lex bez just to społeczeństwo takiemu prawo może się nie poddać. Występują konflikty moralnościowe jak np. problem aborcji lekarz może odmówić dokonania aborcji w tedy, gdy kobieta ma prawne zezwolenie (np. ciąża powstała w sposób zabroniony - gwałt)ze względu na swoje przekonania. W koncepcji pozytywistycznej nie jest to do pomyślenia. Prawo tutaj jest wytworem decyzji człowieka. Pochodzi od niego, gdyż jest istotą racjonalną. Posługuje się prawem do realizacji celów. Prawo jest traktowane jako technika kontroli społecznej, a aksjologia pozostaje na granicy moralności, np. to jest zgodne z prawem, ale nie moralne.
  
• dyspozycyjność prawa- w koncepcji naturalistycznej jest autonomiczne wobec praktyk życia codziennego, nie można nim sterować - zachowaniem człowieka. Praw anie da się traktować jako techniki. W koncepcji pozytywistycznej prawo jest czymś instrumentalnym, nie jest wartością samą w sobie, ale pochodzi od celu, któremu ma służyć. Następuje upodmiotowienie człowieka, prawo nie jest samo dla siebie tylko dla człowieka.
  
• legitymizacja prawa in. sposób jego uzasadniania :

* pewność - prawo jest wynikiem decyzji
* poczucie bezpieczeństwa
* uzasadnienie poszczególnych norm
* z punkty aksjologicznego wartości to prawo i sprawiedliwość

• dla prawa jest nie jest konieczny do jego wyrażania - lex służy tylko wyrażaniu prawa nie jest jego koniecznością. W koncepcji pozytywistycznej jest koniecznością. Prawo ma swój wymiar komunikacyjny. Zaczynamy utożsamiać prawo z tekstem. Pojawia się potrzeba interpretacji tego tekstu.
• geneza prawa - w koncepcji naturalistycznej nie ma stanowienia czy tworzenia prawa jest ono jedynie poznawalne. Ta geneza ma pozaludzki charakter w wymiarze teistycznym, a w świeckim tworzy się w życiu społecznym. Prawo się rozpoznaje, urzeczywistnia. W koncepcji pozytywistycznej w wyniku wykonania kompetencji prawotwórczej, jest działaniem kreującym. Związanym ściśle z człowiekiem.